CPAP-BPAP Cihazlarını Kullanırken Nelere Dikkat Edilir?

CPAP-BPAP Cihazlarını Kullanırken Nelere Dikkat Edilir?

CPAP-BPAP cihazları uyku apnesi (OSAS veya CSAS) gibi üst solunum yolu hastalıklarının ya da KOAH gibi akciğer rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılır. CPAP ve OTOCPAP çeşitleri genellikle evlerde veya uyku laboratuvarlarında kullanılırken, BPAP ve BPAP ST gibi cihazlar evlerde ve hastanelerin muhtelif bölümlerinde kullanılmaktadır. Hatta bazı hastanelerin yoğun bakımlarında BPAP ve BPAP ST gibi cihazlar tercih edilir. Çoğunlukla evde kullanıldığı için hastanın yanında sürekli olarak tıbbi veya teknik personel bulunmayacaktır. Hassas olan bu cihazları sorunsuz şekilde kullanabilmek için çok dikkatli olmak gerekir. Cihazlarla birlikte kullanılan aksesuarların temizlik ve bakımı çok önemlidir. Düzenli olarak gerekli kontroller yapılmalıdır. Bu cihazlarda belirli sürelerle değişmesi gereken aksesuarlar da vardır. Bu yazımda CPAP veya BPAP gibi cihazları kullanırken dikkat edilmesi gereken bazı püf noktalarından bahsedeceğim. Böylece olası yaşanacak problemlerin önüne geçebilir ve yaşadığınız sorunları çözebilirsiniz. Bunlar, solunumla ilgili cihazlar olduğu için uzman kişilerden destek almalısınız. En az şekilde sorun yaşıyor olmanız tedavinizin kesintisiz ve sürekli olmasını sağlayacaktır. Bu nedenle kullandığınız cihazları iyi tanımanız ve çalışma şeklini sürekli takip etmeniz gerekir.

Bu tip cihazlar çok hassastır ve kullanırken çok dikkatli olmak gerekir. Cihazlar genelikle evde kullanıldığı için sürekli olarak yanınızda tıbbi veya teknik personel bulunmayacaktır. Yani anında destek alabileceğiniz birisi olmayacaktır. Bu nedenle yaşadığınız sorunları öncelikle kendi başınıza çözmek zorunda kalabilirsiniz. Hastayla ilgili acil bir durumda 112 Acil Servis aranmalıdır. Acil servis yetkililerine telefon üzerinden hastanın durumu ve kullandığı cihazlarla ilgili detaylı bilgi aktarılmalıdır. Böylece acil müdahale yapacak ekip adrese ulaştığında ne tip bir olguyla karşılaşacağını bilecektir. Bu da hastaya müdahale süresini kısaltır.

Cihazlar ortamdaki havayı emerek basınçlı hava oluşturduğu için bez, plastik, halı ve benzeri malzemelerin üzerine konulmamalıdır. Bu tip yüzeyler cihazların yeterli seviyede hava alamamasına neden olabilir, böylece cihazlar aşırı ısınarak arızalanabilir. Ayrıca yetersiz hava nedeniyle cihazlar solunum uygulamasını olması gerektiği şekilde gerçekleştiremez ve bu da sağlık açısından tehlike oluşturabilir. Özellikle halı gibi döşemeler üzerinde çalıştırılan cihazların filtreleri normale göre çok daha hızlı şekilde tıkanır. Filtrelerin tıkanması nedeniyle yeterli hava alamayan cihazlar verimli şekilde çalışmaz. Hatta normalden fazla ısınarak arızalanabilir. Ayrıca halı benzeri döşemelerde, diğer döşemelere kıyasla bakteriler, daha fazla çoğalabilir. Bunlar cihazdan geçerek hastaya ulaşabilir, enfeksiyonlara ve farklı sağlık sorunlarına sebep olabilir. Cihazlar dış ortamdaki havayı kullandığı için düz tahta zeminde, rahat hava alacak konumda ve aşırı ısınmayacak bir yerde kullanılmalıdır. Cihazın üzeri kapatılmamalıdır.

Cihazın filtresi dört günde bir duru su ile yıkanmalı, kurutulup tekrar yerine takılmalıdır. Islak şekilde takılırsa cihazın içine giden nem sebebiyle arıza oluşabilir. Dört gün süresini, genel olarak bakıldığında ortalama olarak belirtiyorum. Her cihazın filtresi özel olarak üretilmiştir ve farklı sürelerde değiştirilmesi gerekir. Marka ve modele göre yıkanabilen ve yıkanamayan filtreler vardır. Bu detayları cihazın kullanım kılavuzundan öğrenebilirsiniz. Filtre değişimi veya temizliği düzenli yapılmazsa cihazın dış ortamdan alacağı hava miktarı azalır ve bu durum tedaviyi olumsuz şekilde etkileyebilir. Ayrıca cihazlarda mutlaka orijinal filtre kullanılmalıdır. Orijinal filtre kullanılmadığı ve zamanında değiştirilmediği takdirde cihaz arızalanabilir ve bu durumda garanti kapsamı dışı kalabilir. Cihaz doğrudan güneş ışığına maruz kalmamalı ve hijyen açısından tozlu ve açık alanlarda kullanılmamalıdır.

Cihaz, soba ve kalorifer benzeri ısıtıcıların yakınına konulmamalıdır. Sıcak ortam cihazların çalışmasını olumsuz etkiler. Zaten ısınan cihaz motoru, ısıtıcı yakınındayken normalden daha fazla ısınacaktır. Bu durum cihazların bir süre sonra arızalanmasına neden olabilir. Böyle bir durumda cihaz garanti kapsamı dışında da kalabilir ve kullanıcıya masraf açabilir. Ayrıca cihazın pili varsa sıcaklıktan dolayı ömrü kısalır.

Bu cihazlar çok hassastır, en ufak manyetik alanlar dahi (örneğin: TV, radyo, cep telefonu vb.) cihazların elektriksel sinyallerini bozabilir ve kullanıcının sağlığını tehlikeye sokabilir. Teknoloji geliştikçe bu cihazlar da oldukça güvenlikli şekilde üretilmeye başlanmıştır. Yine de elektronik cihazdır ve kendimiz için gereken güvenlik önlemlerini almalıyız.

CPAP-BPAP cihazlarına hiç bir şekilde sıvı temas ettirilmemelidir ve banyo gibi buharlı veya nemli ortamlarda tutulmamalıdır. Bu durumda cihazın içine sıvı kaçabilir veya nemden dolayı elektronik parçalarda arıza oluşabilir. Böyle bir durumda cihaz garanti kapsamı dışında kalabilir.

Cihazın nemlendirici haznesine su koymadan cihaz çalıştırılacaksa ısıtıcı seviyesi “OFF” konumuna getirilmelidir, yani kapatılmalıdır. Hazne içinde su bulunmuyorken ısıtıcı özelliği açılırsa, cihaz gereksiz yere aşırı şekilde ısınacaktır ve bu durum tehlikeli hale dönüşebilir. Elektrik kabloları aşırı ısınmadan dolayı eriyebilir. Kısa devre olursa cihazın kullanıldığı yerde yangın tehlikesi oluşabilir. Eğer cihaz kullanıcısı yatağa bağımlı bir hastaysa oluşabilecek bir yangından kaçamaz ve can kayıpları oluşabilir. Bu tehlikelerin önlenmesi için kullanılan kabloların ve elektrik tesisatının kaliteli olmasını öneriyorum. Ayrıca bu riskleri en aza indirecek önlemleri de almamız gerekir.

Cihaz düşmeyecek bir yere konulmalıdır. Cihazların içlerinde hassas valf sistemleri ve sensörler vardır. Düşme, çarpma gibi olaylarda bu parçalar zarar görür. Böyle bir durumda cihaz garanti kapsamı dışı kalabilir. Cihazın düşmesini engellemek amacıyla, bulunduğu yere kemer veya kayış vasıtasıyla sabitlenebilir.

Cihazda kullanılan solunum devresi (hortumu) hijyen açısından iki günde bir özel dezenfektan mendiller veya spreyler ile temizlenmelidir. Kullanılan maskenin temizliği de her uykudan sonra aynı şekilde yapılmalıdır. Özel dezenfektan ürünler hem maske ve hortum üzerindeki vücut yağını ve kirini yok eder hem de zararlı mikroorganizma oluşumunu engeller. Bu temizlik sayesinde aksesuarları yıpratıcı ögeler uzaklaştırıldığı için, maske ve hortum kullanıcısına daha uzun süre hizmet eder. Bu temizleyiciler organik maddelerden üretildikleri için solunumla akciğerlere alınması herhangi bir sağlık sorunu oluşturmayacaktır.

Cihazda kullanılan sarf malzemeler ve kablolar kıvrılmamalı ve sıkıştırılmamalıdır. Solunum devresi (hortumu) maskeye ve cihaza bağlanırken dikkat edilmelidir. Cihaz ve maske üzerindeki parçalar hassas ve kırılgan olabilir, bu nedenle solunum devresi yavaşça takılıp çıkarılmalıdır. Solunum devresi (hortumu) delinirse veya koparsa mutlaka hemen yenisiyle değiştirin. Delinen veya kopan yeri bant veya silikon gibi ürünlerle yapıştırmaya çalışmayın. Bu malzemelerin yaydığı koku solunum yollarınıza zarar verebilir. Her ihtimale karşı mutlaka yeni bir solunum devresi (hortumu) yedekte bulundurmalısınız. Ayrıca bazı cihazlarda sensörlü hortumlar kullanılmaktadır. Cihazda sensörlü devre kullanılması gerekiyorsa, ancak sensörsüz kullanılırsa ya cihaz hiç çalışmayacaktır ya da yanlış basınçlarla solunum desteği vermeye çalışacaktır. Bu durumda da akciğerlerinizin zarar görme riski vardır.

Yeni maske veya solunum devresi (hortumu) almadan önce teknik servise danışmalısınız. Cihaza uygun olan aksesuarlarla ilgili sizi yönlendireceklerdir. Yeni solunum devresi (hortumu) veya maske aldığınızda, cihazın maske ve devre kalibrasyon özelliği varsa, mutlaka teknik servise bu işlemi yaptırın. Böylece cihaz yeni solunum devresini ve maskeyi tanır, kullanıcıya gönderilen hava devreden ve maskeden geçerken basınç ve akış kaybı yaşanmaz. Doğru basınçlarla tedavinize devam edilir.

Maskenizi yüzünüze hava kaçağı yapmayacak şekilde ve sıkılıkta oturtunuz. Uyurken sağa ve sola dönüşlerinizde maskeniz hareket edebilir ve hava kaçağı oluşabilir, bu durum sizi rahatsız edebilir ve uyandırabilir. En doğru maske sıkılığını ancak kullanıcılar kendileri ayarlayabilirler. Bazı cihazlarda, maskeden hava kaçağı oluşunca alarm verme özelliği vardır. Bu tip bir cihaz tercih ederseniz hava kaçağıyla ilgili sorunları en aza indirebilirsiniz.

Maskenizin üzerindeki hava tahliye deliklerini kapatmamalısınız. Akciğerlerden dışarı verilen hava bu deliklerden atılır. Bu delikler kapatılırsa dışarı verdiğiniz karbondioksit gazını tekrar solursunuz. Kanınızdaki karbondioksit miktarı yükselir ve kan gazı değerleriniz değişir. Bu tehlikeli bir durumdur. Kullanıcı karbondioksit zehirlenmesi dahi yaşayabilir.

Nemlendirme haznesine, üzerinde bulunan maksimum seviyeye kadar kireçsiz su koyulması gerekir. Maksimum seviyenin üzerine çıkılırsa büyük ihtimalle kullanıcıya solunum devresi (hortumu) ve maske vasıtasıyla su damlacıkları gidecektir ve bu durum ciddi şekilde rahatsızlık verebilir. Ayrıca su damlacıkları solunum devresinde birikerek havanın geçişini engelleyebilir. Böyle bir durumda cihaz daha sesli şekilde çalışacaktır. Cihazın uyguladığı basınç değerleri de değişeceği için tedavi olumsuz olarak etkilenebilir. Bu durum, kayıt özelliği olan cihazlardan çıktı alındığında net bir şekilde fark edilebilir. Cihazdan analiz raporu alındığında hortumda biriken su nedeniyle gerçekçi olmayan tıkanıklık ve yükselen basınç parametreleri görüntülenecektir. Bazen de fazla koyulan su cihazın içine kaçabilmektedir. Cihaza sıvı kaçması riskinin önüne geçmek için nemlendirici haznesinin maksimum seviyesine kadar su koyulmalıdır. Hastaya ulaşan havanın yeterince nemli olması için de haznenin içindeki suyun minimum seviyenin altında olmadığından emin olmalısınız. Aksi halde hastanın burnunda, boğazında ve akciğerlerinde oluşan kuruma nedeniyle öksürük ve benzeri şikayetler oluşabilir. Hastalar bu nedenle cihaz kullanımına sıklıkla ara vermek zorunda kalmaktadır. Bu da tedavi sürecini olumsuz şekilde etkiler. Haznenin içinde bulunan suyun her gün yenilenmesi gerekir. Aksi halde suyun içinde bakteri oluşabilir ve hastanın enfeksiyon kapmasına neden olabilir. Ayrıca cihazın nemlendirme haznesi haftada bir su ile seyreltilmiş elma sirkesiyle temizlenebilir. Böylece kireçlenme engellenir.

Maske ve solunum devresinde su damlacıklarının oluşmasının sebebi genellikle doğru yapılmamış nemlendirme ayarıdır. Bu sorunla, özellikle soğuk günlerde daha çok karşılaşılır. Bunun sebebi, nemlendiriciden sıcak şekilde çıkan su buharının, solunum devresinden geçerken odanın soğuk havasıyla karşılaşmasıyla yoğunlaşması ve sıvı hal almasıdır. Bu durumun birkaç çözümü vardır. Birinci çözüm nemlendiricinin ısıtıcı ayarının düşürülmesidir. Diğer çözüm ise ısıtıcı özellikli solunum devresi (hortumu) olan cihaz kullanmaktır. Bu tip cihazlara içinde ısıtıcı tel olan solunum hortumu bağlanabilmektedir. Isıtıcı telin sıcaklık seviyesi bazı cihazlarda sabit, bazılarında ise ayarlanabilmektedir. Isınan hortum, içinden geçen havanın yoğunlaşmasını engeller ve su damlacıkları oluşmaz.

Cihaz kullanılmadığı zaman su kaçması tehlikesine karşı nemlendirme haznesindeki su boşaltılmalı ve hazne kurutulmalıdır. Hazne içinde su varsa cihaz taşınmamalıdır. Cihazın kullanılmadığı süre boyunca hazne cihazdan sökülmeli ve boş şekilde muhafaza edilmelidir. Nemlendirici haznesini cihazdan ayırırken ve cihaza takarken dikkat edilmelidir. Haznenin içindeki suyun dışarı dökülmesini ve hazneyi yerine tam oturtup hava kaçağını engellemek için dikkatli şekilde işlem yapmak gerekir. Hazne yerine tam olarak yerleşmediyse hava kaçağı olacaktır ve cihaz doğru şekilde çalışmayacaktır. Böyle bir durumda bağlantıların en baştan düzgün bir şekilde yapılması gerekmektedir. Nemlendirici hazne dolu olarak cihaz üzerinde veya yakınında bulundurulursa, kullanım şeklini bilmeyen birisi yanlışlıkla cihazın içine sıvı kaçmasına neden olabilir. Hazneyi yanlış şekilde cihaza takabilir veya içindeki sıvının cihazın üzerine dökülmesine neden olabilir. Bu tehlikeleri önlemek için CPAP-BPAP cihazlarını kullanmıyorken veya taşıma esnasında mutlaka nemlendirme haznesini sökmek gerekir. Cihazın içine sıvı kaçtığı takdirde arızaya sebebiyet verebilir ve bu durumda cihaz garanti kapsamı dışında kalabilir.

Bazı üreticiler nemlendiriciden cihaza su kaçma riskine karşı güvenlikli sistemler üretmektedir. Bu cihazlarda bulunan hazne tasarımı dışarı su sızdırmayacak şekilde yapılmaktadır. Bu tip cihazlar sayesinde sıvı kaçma riski oldukça azalır, yine de risk her zaman vardır. Güvenlik önlemlerini mutlaka almalısınız.

Bazı cihazlar, maske veya filtre değişimi ya da cihazın teknik servis kontrolüne götürülmesi gerektiği gibi konularda uyarılar verir. Bu sürelerin bazıları kullanıcılar, bazılarıysa teknik servis çalışanları tarafından değiştirilebilir. Marka ve modele göre bu uyarıların çeşitleri değişmektedir. Örneğin, arıza durumunda cihazların bir kısmı arıza kodunu ekranda göstermektedir, bazı cihazlar da tamamen kapanmaktadır. Genellikle yeni üretilen modeller arıza ve uyarı detaylarını ekranda belirtmektedir. Uyarı ve hatırlatma kodlarını kullanım kılavuzundan incelemenizi tavsiye ederim. Sorunların çözümü için cihazların kullanım kılavuzlarında öneriler bulunmaktadır. Önerileri uygulayarak olası arızaların önüne geçersiniz, böylece tedavinin sürekliliğini sağlarsınız.

Normal koşullarda cihaz, fişe takıldıktan sonra üzerinde bulunan açma-kapama düğmesiyle çalıştırılır. Bazı kullanıcılar cihazı sürekli açık konumda bırakıyorlar ve direkt olarak fişi takıp sökerek cihazı açıp kapatıyorlar. Bu yanlış bir kullanım şeklidir. Onun yerine cihaz kısa süreli olarak kapalı kalacaksa elektrikten hiç ayrılmadan açma-kapama düğmesiyle kapatılmalı ve bu şekilde bekletilmelidir. Uzun süreyle kapalı kalacaksa öncelikle açma-kapama düğmesiyle kapatılmalı sonrasında fişi çekilmelidir. Çalıştırırken de öncelikle cihazın fişi takılmalı sonrasında açma-kapama düğmesiyle çalıştırılmalıdır. Cihaz, kullanılmadığı zaman (lavaboya kalkıldığında vb.) kapalı tutulmalıdır.

Auto-on ve auto-off özelliği olan yani kullanıcı maskeyi takıp nefes aldığında çalışmaya başlayan ve maskeyi çıkardığında duran cihazlar vardır. Bu özellik cihaz üzerinden açılıp kapatılabilir. Faydalı bir fonksiyon gibi görünse de kalite seviyesi düşük olan cihazlarda ciddi bir sorun haline dönüşmektedir. Sensör hassasiyeti iyi olmayan cihazlarda bu özellik doğru şekilde çalışmamaktadır. Bu tip cihazlar çoğu zaman otomatik olarak başlamaz veya durmaz. Hatta uyku sırasında maske takılıyken kendiliğinden duran ve tekrar çalışmayan cihazlar olduğu konusunda da şikayetler alıyorum. Bu özellik mutlaka olsun isteniyorsa kaliteli ve yeni üretilen cihazlar tercih edilmesinde fayda vardır.

Cihazın hafıza özelliği varsa, yetkili firmadan periyodik olarak kullanım ve analiz çıktılarını alıp, hekiminize kontrole gitmenizi öneriyorum. Bu çıktılarda, kullanım detayları ve cihazın teknolojisi yeterliyse özet analizler yer almaktadır. Hekiminiz bu çıktıları inceleyerek size önerilerde bulunabilir. Ayrıca sizi yeniden muayene ederek basınç değerleriniz konusunda değişikliklik yapabilir. Herhangi bir solunum cihazı kullanıyorsanız, hastalık seviyeniz ve fizyolojik durumunuzun değişkenlik gösterme ihtimaline karşı düzenli olarak doktor kontrolüne gitmenizde fayda vardır.

Cihazınızı üç ayda bir yetkili teknik servis firmasına götürerek kontrol ettirmenizi öneriyorum. Teknik servis çalışanlarından, cihazınıza bakım ve kalibrasyon yapmasını isteyebilirsiniz. Böylece oluşabilecek arızalar önceden tespit edilebilir. Bakımı yapılan cihazın filtreleri değiştirilir ve içi temizlenir, sağlığınız açısından bu önemlidir. Ayrıca basınç kalibrasyonu sayesinde, cihazın yıpranmasıyla oluşan basınç kayıpları varsa düzeltilir, kullanıcı tam ve doğru basınçlar ile tedavisine devam eder.

Cihazın parametreleri tıbbi ve teknik ekibe danışmadan değiştirilmemelidir. Hekiminizin önerdiği ve tedaviniz için gerekli basınç değerleri uygulanmalıdır. Bular genellikle rapor veya reçete üzerinde yazar. Eğer yazmıyorsa doktorunuza sormalı ve bir yere kaydetmelisiniz. Ayrıca cihazın, hasta tarafından günde kaç saat kullanılması gerektiği de hekim tarafından belirlenir. CPAP-BPAP cihazları hekimin belirttiği koşullara uygun şekilde kullanılmalıdır. Aksi halde sağlık sorunları yaşanabilir. Hastanın sağlığı ve tedavinin sürekliliği için doktor önerilerine mutlaka uyulması gerekir.

Soru Sor & Yorum Yap »