Oksijen Konsantratörü Kullanırken Nelere Dikkat Edilir?

Oksijen konsantratörü cihazları, hastanelerin yoğun bakım, göğüs hastalıkları, nöroloji ve acil gibi bölümlerinde yatan hastaların evde tedavi sürecinde kullanılır. Evde kullanıldığı için hasta yanında sürekli olarak tıbbi veya teknik personel bulunmayacaktır. Hassas olan bu cihazları sorunsuz şekilde kullanabilmek için çok dikkatli olmak gerekir. Cihazlarla birlikte kullanılan aksesuarların temizlik ve bakımı çok önemlidir. Düzenli olarak gerekli kontroller yapılmalıdır. Bu cihazlarda belirli sürelerle değişmesi gereken aksesuarlar da vardır. Bu yazımda oksijen konsantratörü kullanırken dikkat edilmesi gereken bazı püf noktalarından bahsedeceğim. Böylece olası yaşanacak problemlerin önüne geçebilirsiniz ve yaşadığınız sorunları çözebilirsiniz. Bunlar, solunumla ilgili cihazlar olduğu için gerekiyorsa uzman kişilerden destek almalısınız.

Cihazlardaki arızaları ve problemleri en aza indirmek için bu sayfada yazılanları lütfen dikkatlice okuyun ve uygulayın. Oksijen cihazlarını kullanırken en az şekilde sorun yaşıyor olmanız tedavinizin kesintisiz ve sürekli olmasını sağlayacaktır. Bu nedenle kullandığınız cihazları iyi tanımanız ve cihazların çalışmasını sürekli takip etmeniz gerekir.

Hasta ile ilgili acil bir durumda 112 Acil Servis aranmalıdır. Acil servis yetkililerine telefon üzerinden hastanın durumu ve kullandığı cihazlarla ilgili detaylı bilgi aktarılmalıdır. Böylece acil müdahale yapacak ekip adrese ulaştığında ne tip bir olguyla karşılaşacağını bilecektir. Bu da hastaya müdahale süresini kısaltır.

Cihazın kullanılacağı elektrik şebekesinin güçlü ve kaliteli olması gerekir. Evde en çok kullanılan solunum cihazlarından birisi olan oksijen konsantratörleri diğer solunum cihazlarından daha fazla elektrik tüketir. Ayrıca bu cihazlar ilk çalıştırıldığında normalden 2-3 kat fazla elektrik çekerler. Bu nedenle kullanılan elektrik şebekesinin güçlü ve şebekede kullanılan kabloların da kalın olması gerekir. Aksi halde cihaz ilk çalıştırıldığında yeterli elektrik cihaza ulaşmadığı için kendiliğinden kapanır. Bu durumla çok fazla karşılaşılmaktadır. Hastalar veya yakınları cihaz arızalı şeklinde şikayet ediyorlar ancak kullanılan elektrik şebekesi kontrol edildiğinde güçsüz olduğu tespit ediliyor. Şebeke güçlendirilmezse oksijen cihazının çalışmama sorunu devam eder. Bu nedenle şebekedeki kabloların ve diğer ekipmanların uzman bir elektrikçi tarafından kontrol edilip değiştirilmesi gerekir. Sonrasında yaşanan sorunlar çözülecektir.

Oksijen konsantratörü, uzatma kablosu yardımıyla başka cihazlarla birlikte (elektrikli ısıtıcı, TV, kurutma makinesi vb.) kullanılmamalıdır. Zaten yüksek seviyede elektrik harcayan oksijen konsantratörlerinin, diğer cihazlarla aynı anda tek bir uzatma kablosuyla kullanılması tehlikeli olabilmektedir. Kablo ısınabilir veya yanabilir. Bu sebeple elektrik tesisatında kısa devre olabilir ve oksijen konsantratörüyle birlikte diğer cihazlar da zarar görebilir. Hatta cihazın kullanıldığı yerde yangın tehlikesi oluşabilir. Eğer cihaz kullanıcısı yatağa bağımlı bir hastaysa oluşabilecek bir yangından kaçamaz ve can kayıpları oluşabilir. Bu tehlikenin önlenmesi için oksijen konsantratörünün kullanıldığı uzatma kablosunun kaliteli olması ve cihazın bu kabloya tek başına bağlanmış olması gerekir.

Oksijen konsantratörleri yaklaşık % 95 saflıkta oksijen üretir. Oksijenin yakıcı özelliği olması nedeniyle her türlü yanıcı maddeden uzak tutulması gerekmektedir (yağ, solvent, benzin, gaz, tüp gaz vb.). Sıklıkla yaşanan sorunlardan birisi de budur. Özellikle yağ gibi maddeler oksijenle birleştiğinde bir anda yanarlar. Yağ ve benzeri yanıcı maddeler oksijen konsantratörünün bulunduğu odadan farklı yerlerde tutulmalıdır. Ayrıca oksijen cihazlarına kesinlikle ateşle yaklaşılmaması gerekir.

Oksijen konsantratörü, ortamdaki havayı emerek basınç elde ettiğinden halı ya da benzeri döşemeler üzerinde çalıştırılmamalıdır. Bu tip döşeme üzerinde çalışan cihazların filtreleri normale göre çok daha hızlı şekilde tıkanır. Filtrelerin tıkanması nedeniyle yeterli hava alamayan cihazlar verimli şekilde çalışmaz. Hatta normalden fazla ısınarak arızalanabilir. Ayrıca halı benzeri döşemelerde diğer döşemelere kıyasla bakteriler daha fazla çoğalabilir. Bunlar cihazdan geçerek hastaya ulaşabilir, enfeksiyonlara ve farklı sağlık sorunlarına sebep olabilir. Bu nedenlerle oksijen konsantratörleri taş üzerinde çalıştırılmalıdır. Taş üzerinde çalıştırılması bu riskleri ciddi anlamda azaltır. Hatta cihaz, hastanın bulunduğu odadan farklı bir yere koyulabilir ve oksijen uzun kanüllerle hastaya ulaştırılabilir. Gerekirse duvar delinerek oksijen kanülü açılan delikten geçirilebilir. Bu sayede oksijen cihazını soğuk ve temiz bir odada tutabilirsiniz. Hem de cihazın çalışma sesi hastayı ve refakatçilerini rahatsız etmemiş olur.

Oksijen cihazları sıcak ve havasız ortamlardan uzak tutulmalı, fazla ısınmasına izin verilmemelidir. Soba gibi ısıtıcıların yakınında veya duvar dibinde kullanılmaması gerekir. Isıtıcıların yakınında olması, zaten ısınan oksijen konsantratörünün normalden aşırı şekilde ısınmasına neden olur. Bu da kısa süre için cihazın iç aksamının zarar görmesi anlamına gelir. Ayrıca böyle bir durumda cihaz garanti kapsamı dışında da kalabilir ve kullanıcıya masraf açabilir. Cihazın duvar dibinde kullanılması da yeterli şekilde hava alamamasına neden olur. Bu durumda cihazın motoru zorlanır. Ayrıca cihazın ortama verdiği sıcak hava yeterince dağılmaz ve cihazın normalden fazla ısınmasına neden olur. Bu durumda da oksijen cihazları zarar görebilir ve kullanıcıya masraf açabilir. Ayrıca zamanla daha sesli çalışmaya başlayabilir ve hiç olmadık bir zamanda birden bire arızalanabilir.

Oksijen konsantratörü cihazına hiç bir şekilde sıvı temas ettirilmemelidir. Cihazın içine sıvı kaçtığı takdirde arızaya sebebiyet verebilir ve bu durumda cihaz garanti kapsamı dışında kalabilir. Oksijen cihazlarının nemlendirme kapları vardır ve bunların içine su konularak kullanılırlar. Cihazlar kullanılmadığı zamanlarda su kaçma tehlikesini önlemek için nemlendirme kapları cihazlardan sökülmeli ve boş şekilde muhafaza edilmelidir. Nemlendirme kabı dolu olarak cihaz üzerinde veya yakınında bulundurulursa, kullanım şeklini bilmeyen birisi yanlışlıkla cihazın içine sıvı kaçmasına neden olabilir. Su kabını yanlış şekilde cihaza takabilir veya içindeki sıvının cihazın üzerine dökülmesine neden olabilir. Bu tehlikeleri önlemek için oksijen cihazını kullanmıyorken veya taşıma esnasında mutlaka nemlendirme kabını sökmek gerekir.

Oksijen konsantratörü üzerinde alarm ışıkları varsa bunlara dikkat edilmelidir. Low Pressure (LP) alarm ışığı yanıyorsa cihazın hazırlık aşamasında olduğunu ya da düşük basınç problemi olduğunu gösterir; High Pressure (HP) alarm ışığı yanıyorsa oksijen üretimi olduğunu ancak yüksek basınç problemi olduğunu gösterir ve bu durum boğazda yanmaya neden olur. Yüksek veya düşük basınç arızası olan bir oksijen konsantratörü kullanılırsa hastada genellikle baş ağrısı gibi şikayetler oluşur. Bu nedenle hasta, cihazı kullanmak istemeyecektir. Bu iki alarm ışığı uzun süre sönmüyorsa mutlaka teknik servise danışılması gerekir. Cihaz üzerinde bulunan yeşil ışık ise sürekli yanar ve cihazın kullanıma hazır hale geldiğini işaret eder. Bu ışıklı işaretçiler piyasadaki çoğu oksijen konsantratöründe bulunur. Bunlar dışında farklı göstergeler ve ışıklı göstergeler de olabilir. Örneğin filtre değişim zamanını ışıklı veya sesli şekilde hatırlatan cihazlar vardır. Cihazları doğru şekilde kullanabilmek için kullanım kılavuzundan bu göstergelerin hangi durumlarda nasıl uyarılar verdiğini incelemelisiniz. Böylece olası arızaların önüne geçersiniz ve tedavinin sürekliliğini sağlarsınız.

Cihazın kullanım süresini üzerinde bulunan gösterge yardımı ile takip ediniz ve zamanı geldiğinde bakımlarını ihmal etmeyiniz. Bütün oksijen konsantratörlerinin üzerinde kaç saat çalıştığını belirten gösterge mevcuttur. Cihaz oksijen ürettiği süre boyunca bu sayaç artar. Cihaz kapalı konumda oksijen üflemiyorken sayaç durur. Bu sayaç sayesinde cihazın kaç saat çalıştığı takip edilebilir. Bu sayede belirli dönemlerde cihazın bakımları yaptırılabilir veya filtreleri değiştirilebilir. Bu işlemlerin kaç saatte bir yapılması gerektiği cihazın kullanım kılavuzunda yazar. Örneğin bazı cihazların filtreleri 500 saatte bir değiştirilmelidir. Bazıları da 1000 saatte bir teknik bakım görmesi gerekir. Bu detayları kullanım kılavuzundan öğrenebilirsiniz. Ayrıca bazı cihazlar için kullanıcılar bu işlemleri takip etmezse cihaz garanti kapsamı dışında bırakılabilir.

Nemlendirme kabına, üzerinde bulunan maksimum seviyeye kadar kireçsiz su koyulması gerekir. Maksimum seviyenin üzerine çıkılırsa büyük ihtimalle kullanıcıya oksijen kanülü vasıtasıyla su damlacıkları gidecektir ve bu durum rahatsızlık verebilir. Ayrıca su damlacıkları oksijen kanülünü tıkayabilir ve hastaya giden oksijen miktarı azalabilir. Bazen de fazla koyulan su cihazın içine kaçabilmektedir. Bunların önüne geçmek için nemlendirme kabının maksimum seviyesine kadar su konulmalıdır. Hastaya ulaşan havanın yeterince nemli olması için de kabın içindeki suyun minimum seviyenin altında olmadığından emin olmalısınız. Aksi halde hastanın burnunda, boğazında ve akciğerlerinde oluşan kuruma nedeniyle öksürük oluşabilir. Bu nedenle sıklıkla cihaz kullanımına ara vermesi gerekir. Bu da tedavi sürecini olumsuz şekilde etkiler. Nemlendirme kabının içinde bulunan suyun her gün yenilenmesi gerekir. Aksi halde suyun içinde bakteri oluşabilir ve hastanın enfeksiyon kapmasına neden olabilir.

Cihazı fişe taktıktan sonra, ön yüzünde bulunan açma-kapama düğmesi ile çalıştırınız. Bazı kullanıcılar cihazı sürekli açık konumda bırakıyorlar ve direkt olarak fişi takıp sökerek cihazı açıp kapatıyorlar. Bu yanlış bir kullanım şeklidir. Onun yerine cihaz kısa süreli olarak kapalı kalacaksa elektrikten hiç ayrılmadan açma-kapama düğmesiyle kapatılmalıdır ve bu şekilde bekletilmelidir. Uzun süreyle kapalı kalacaksa öncelikle açma-kapama düğmesiyle kapatılmalı sonrasında fişi çekilmelidir. Çalıştırırken de öncelikle cihazın fişi takılmalı sonrasında açma-kapama düğmesiyle cihaz çalıştırılmalıdır.

Oksijen cihazı, ev tipi mekanik ventilatör cihazına bağlanarak kullanılıyorsa, nemlendirme kabına kesinlikle su konulmaz. Susuz şekilde konsantratör cihazını kullanmanız gerekir. Eğer kap içinde daha önceden su bulunuyorsa, kap boşaltılmalı ve kabın içi iyice kurulanmalıdır. Hatta eski oksijen kanülünün içinde su kalması riskine karşı yeni oksijen kanülü kullanılması gerekir. Aksi halde mekanik ventilatör cihazının içine sıvı kaçabilir, bu durum arızaya sebebiyet verebilir. Bu nedenle de mekanik ventilatör cihazı garanti kapsamı dışında kalacaktır ve kullanıcıya masraf çıkaracaktır. Mekanik ventilatör cihazları pahalı cihazlardır ve garanti dışında oluşacak arızaların tamiri için oldukça fazla para ödemeniz gerekebilir.

Su kabının üzerinde bulunan diğer ince çıkışa, hastaya oksijen verilmesini sağlayacak olan kanülü takınız. Tüm bağlantılardan sonra, kap içinde bulunan su fokurduyorsa bu durum cihazın oksijen ürettiğini işaret eder. Bazı kullanıcılar cihazın çalıştığını ancak hava çıkışının olmadığını söyler. Bunu kolaylıkla test etmek için bu işlemi uygulayabilirsiniz. Nemlendirme kabındaki su fokurduyorsa cihazdan hava çıkışı var demektir. Cihazdan çıkan hava suyun içinden geçer ve hava kabarcıkları oluşmasına neden olur. Bu durum fokurdama şeklinde görünür. Cihazdan hava çıkışı varsa ancak oksijen kanülünden yoksa ya nemlendirme kabının kapağı tam kapanmamıştır ya da kanül tıkanmıştır. Bazen de oksijen kanülü cihazdaki yerine tam olarak oturmamış olabiliyor. Bu sebeple kanülden hava çıkışı olmayabiliyor. Oksijen kanülünden hava çıkışının olup olmadığını test etmek için de kanül üzerindeki hava çıkış yerini bir bardak suyun içine daldırın. Eğer suda hava kabarcıkları oluşuyorsa kanülden hava çıkıyor demektir. Hasta oksijen maskesi kullanıyorsa da aynı işlemleri uygulayabilirsiniz. Bazı hastalar cihazdan çıkan havayı hissedemiyor ve havanın gelmediğini söylüyor. Böyle bir şikayet varsa belirttiğim testleri yaparak kolayca cihazda arıza var mı yok mu anlayabilirsiniz. Cihazda arıza olduğuna kanaat getirirseniz teknik servise danışmanız gerekir.

Bazen su kabının bağlantıları düzgün yapılamadığında kullanıcıya oksijen gitmez. Böyle bir durumda su kabından hava kaçağı olmaktadır ve bağlantıların en baştan düzgün bir şekilde yapılması gerekmektedir. Bazen su kabı kireçten dolayı tıkanır ve hastaya oksijen gitmez. Bu durumda eğer su kabının üzerinde emniyet sibobu varsa ıslık gibi bir ses ile birlikte sıkışan havayı dışarı atar. Su kabı tıkandıysa hastaya oksijen gitmeyeceği için hemen yenisiyle değiştirilmesi gerekir. Nemlendirme kabı veya oksijen kanülü gibi aksesuarların yedeklerini mutlaka bulundurmalısınız. Genel olarak bu parçalar ucuzdur ve piyasada kolaylıkla bulunabilir. Ancak acil bir durumda yenisiyle değiştirmeniz gerekirse yedeklerini kolay ulaşabileceğiniz bir yerde saklıyor olmalısınız.

Cihazın üzerinde bulunan flowmetre (akış ölçer) hekimin tavsiye ettiği değere ayarlanarak kullanılmalıdır. Bu değer genellikle rapor veya reçete üzerinde yazar. Eğer yazmıyorsa doktorunuza sormalı ve bir yere kaydetmelisiniz. Ayrıca hastanın günde kaç saat kullanması gerektiği de hekim tarafından belirtilir. Oksijen konsantratörleri hekimin belirttiği koşullara uygun şekilde kullanılmalıdır. Aksi halde sağlık sorunları yaşanabilir. Oksijenin, doktorun önerisi dışında kullanılırsa bağımlılık yaptığı da söylenmektedir. Böyle bir durumda, verilen oksijen miktarı hastaya yetmemeye başlar ve hasta sürekli daha yüksek miktarda oksijen almak ister. Bu nedenle daha yüksek kapasiteli oksijen cihazları satın almak zorunda kalabilirsiniz. Ayrıca bu yüzden hastanın sağlık durumu daha da kötüye gidebilir. Hastanın sağlığı ve tedavinin sürekliliği için doktor önerilerine mutlaka uyulması gerekir.