Kan Gazı
Arteriyel Kan Gazı
Kan damarları dolaşım sisteminin organlarındandır. Görevi, kanı vücudun her yerine taşımaktır. Temel kan damarı tipleri atardamarlar (arter) ve toplardamarlardır (ven). Atardamarlar kanı kalpten alıp vücudun farklı bölümlerine taşırken, toplardamarlar vücuttaki kanı kalbe taşır. Akciğerlerle kalp arasındaki damarlar bunun tam tersi şekilde çalışır. Kirli kan kalpten akciğerlere atardamarlar vasıtasıyla, temiz kan ise akciğerlerden kalbe toplardamarlarla gönderilir. Buna pulmoner dolaşım denir. Konumuzun pulmoner dolaşımla ilgisi olmadığı için yazıda geçen atardamar tabiri kalpten vücuda doğru kan taşıyan damarları ifade etmektedir. Vücuttaki asit baz seviyesinin ve solunum dengesinin tespiti için arteriyel kandaki (arterden yani atardamardan alınan kandaki) oksijen (paO2) ile karbondioksit (paCO2) parsiyel basınçlarının, oksijen saturasyonunun (SpO2), pH ve bikarbonat (HCO3) değerlerinin ölçümlerinin yapılması gerekir. Bu da arteriyel kan gazı analizi ile mümkündür. Solunum sisteminin doğru bir şekilde çalışıp çalışmadığı ancak kan gazı analizinin sonuçlarına göre ortaya çıkar.
Arteriyel kan gazı analizi, hastanın metabolik ve solunumsal fizyolojisi hakkında güvenilir bilgiler veren önemli bir laboratuvar yöntemidir. Hastaların tedavilerinde kullanılan solunum cihazları bu analize göre belirlenir. Hastanın, cihazı kullanmasından önce ve sonra yapılan kan gazı analizleri sayesinde solunum cihazının doğru şekilde ayarlanıp ayarlanmadığı netleşmiş olur.
Arteriyel Kan Gazı Analizi Endikasyonları
- Metabolik asidoz veya alkolozun tanısı ve takibi
- Solunumsal asidoz veya alkolozun tanısı ve takibi
- Solunum yetmezliğinin tipinin saptanması
- Verilen tedavinin etkinliğinin belirlenmesi
- Oksijen tedavisinin endikasyonu ve takibi
- Ani gelişen ve sebebi açıklanamayan dispnenin sebebini araştırma
Kısaltmalar
- pH = Power of Hydrogen (Hidrojenin Gücü)
- paO2 = Parsiyel Oksijen
- paCO2 = Parsiyel Karbondioksit
- HCO3 = Bikarbonat
- SpO2 = Oksijen Saturasyonu
pH
pH » Asitmi? Bazmı?
Bir çözeltinin pH değeri, Hidrojen iyonu [H+] ile Hidroksit iyonunun [OH-] derişimlerinin oranına bağlıdır. Eğer H+ derişimi OH- derişiminden fazla ise çözelti asidiktir, yani pH değeri 7’den düşüktür. Eğer OH- derişimi H+ derişiminden fazla ise çözelti baziktir, yani pH değeri 7’den büyüktür. Eğer OH- ve H+ iyonlarından eşit miktarda mevcutsa çözelti nötrdür ve 7 pH değerine sahiptir.
pH = – log (H+) (Bir çözeltideki H+ iyonlarının eksi logaritması)
pH, diğer birçok parametreden etkilendiği için kan gazı analiz raporunda ilk pH değerine bakılır. Kandaki pH, paO2, paCO2, HCO3 değerlerine bağlıdır. Bu sayede, vücudun genel fizyolojik durumunun değerlendirilmesini sağlar.
pH en önemli yaşamsal değerdir. Bu nedenle vücut, kendi kendine pH’ı dengede tutmaya çalışır. Oluşan sorunlarda, dışarıdan da etki sağlanabilir.
Asidoz < 7,38 < pH < 7,42 < Alkaloz
ÖLÜM < 6,90 < pH < 7,60 < ÖLÜM
pH’ı dengede tutmak için vücutta solunumsal veya metabolik aktiviteler gerçekleşir.
İnsan vücudu asitliğe karşı daha dayanıklıdır.
CO2
CO2 (Karbondioksit) asidik bir maddedir.
paCO2 artarsa, vücutta asidoz oluşur.
paCO2 azalırsa, vücutta alkaloz oluşur.
CO2 solunum ile dengelenir.
Alkaloz < 35 mmHg < paCO2 < 45 mmHg < Asidoz
Karbondioksit asidik bir madde olduğu için kandaki miktarının artması kanı asidik seviyeye yaklaştırır. Böylece pH düşer ve omurilik soğanındaki solunum merkezi uyarılır. Solunum merkezinden gelen sinyaller neticesinde diyafram harekete geçer ve soluk alışverişi hızlanır. Bu sayede kanda biriken karbondioksit gazı akciğerler vasıtasıyla vücuttan atılır ve pH seviyesi normale dönmeye başlar.
HCO3
HCO3 (Bikarbonat) alkali bir maddedir.
HCO3 artarsa alkaloz oluşur.
HCO3 azalırsa asidoz oluşur.
HCO3 böbrekler sayesinde metabolik olarak dengelenir.
Asidoz < 20 mmEg < HCO3 < 28 mmEg < Alkaloz
Asidoz
pH < 7,38 (Asidoz)
Solunumsal Asidoz
Kanda HCO3 normal seviyede olup, paCO2 yükselirse solunumsal asidoz durumu oluşur.
Solunumsal Asidoz Kompanzasyonu: Böyle bir durumda vücudumuzdaki sistemler pH’ı dengeleyebilmek için kandaki HCO3’ü artırır. Böylece pH 7,38 değerine doğru yaklaşır. Bu duruma kompanze solunumsal asidoz denir.
Metabolik Asidoz
Kanda paCO2 normal seviyede olup, HCO3 düşerse metabolik asidoz durumu oluşur.
Metabolik Asidoz Kompanzasyonu: Böyle bir durumda vücudumuzdaki sistemler pH’ı dengeleyebilmek için kandaki paCO2’yi düşürür. Böylece pH 7,38 değerine doğru yaklaşır. Bu duruma kompanze metabolik asidoz denir.
Takipne (hızlı soluk alıp verme) ile paCO2 değeri düşürülür.
Alkaloz
pH > 7,42 (Alkaloz)
Solunumsal Alkaloz
Kanda HCO3 normal seviyede olup, paCO2 düşerse solunumsal alkaloz durumu oluşur.
Solunumsal Alkaloz Kompanzasyonu: Böyle bir durumda vücudumuzdaki sistemler pH’ı dengeleyebilmek için kandaki HCO3’ü düşürür. Böylece pH 7,42 değerine doğru yaklaşır. Bu duruma kompanze solunumsal alkaloz denir.
Metabolik Alkaloz
Kanda paCO2 normal seviyede olup, HCO3 yükselirse metabolik alkaloz durumu oluşur.
Metabolik Alkaloz Kompanzasyonu: Böyle bir durumda vücudumuzdaki sistemler pH’ı dengeleyebilmek için kandaki paCO2’yi artırır. Böylece pH 7,42 değerine doğru yaklaşır. Bu duruma kompanze metabolik alkaloz denir.
O2
paO2’nin olması gereken değer 95 – 99 mmHg arasıdır.
SpO2 ise % 92’den büyük olmalıdır.
Grafikteki durumda gösterildiği gibi parmaktan yapılan ölçümde saturasyon % 90 iken, paO2 60 mmHg’ye düşmüş olabilir. Bu nedenle arteriyel kan gazı analizi, pulse oksimetre cihazından daha doğru sonuç verir. Solunum cihazı modu ve parametrelerine karar verilirken kan gazı analizi sonuçlarının değerlendirilmesi bu sebepledir.
Kaynaklar
http://aves.erciyes.edu.tr/ImageOfByte.aspx?Resim=8&SSNO=5&USER=128
http://www.journalagent.com/eurasianjpulmonol/pdfs/SOLUNUM_12_2_82_87.pdf
http://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=solunum-fizyolojisi.pdf
http://med.gazi.edu.tr/posts/download?id=20757
| « Önceki yazı CPAP-BPAP Bakımı Kalite Standardı |
| Ambulansta Bulundurulacak Asgari Tıbbi Cihaz, Araç, Gereç ve Malzemelerin Nitelik ve Miktarları Sonraki yazı » |
Çağlar bey metabolik ve solunumsal asidoz ve alkaloz olaylarını bu kadar anlaşılır ve net anlattığınız için size teşekkür ediyorum benim kız kardeşim solunum cihazına bağlı olarak tam iki yıl yaşadı bu nedenle bu konu hep ilgimi çekmiştir gerçekten çok eğitici bilgiler verdiniz çok teşekkürler …devamını bekliyoruz
Suzan Zengineken, merhaba. Rica ederim. Kan gazı analizi, solunum cihazlarının rapor sürecinde oldukça önemli bir değeri ifade etmektedir.
Hocam kardeşimin kan gazi yuksek değerler umarım kötü bir şey yok
Eda, merhaba. Öncelikle geçmiş olsun. Yazıda belirttiğim gibi kan gazı değerleri sağlığımızla ilgili birçok ipucu taşır. Kişinin hastalıkları ve o anki yaşadığı durumuna göre değişkenlik gösterebilir. Kan gazı raporunu birkaç farklı doktora göstererek yorumlarını alabilirsiniz. Böylece kardeşinizin sağlık durumu hakkında daha detaylı bilgiye sahip olabilirsiniz.
Hayırlı akşamlar hocam. Benim kan gazi ile ilgili bir sorum olacak. Yaklaşık 3gun önce annemi hastaneye goturdum ve göğüs yoğun bakıma aldılar. Kanda karbondioksit fazlalığından dolayi. Kendisi aynı zamanda koah hastası. Tonsilit olmuştu ve buna bağlı olarak diye düşündüğümüz yüksek ateş vardı. Evde bilincinin tam yerinde olmadığını farkettiğimiz an 112 ile acile getirdik.o esnada Satirasyon 55 seviyelerinde idi. Bundan sebeb göğüs yoğun bakıma aldılar. 3 gündür yoğun bakımda fakat sürekli uyku halinde. Acaba bu uyku hali normal midir ? Karbondioksit yüksekliği bunu yaparmi? Ve bu durum düzelir mi hocam
Mehmet Saldamlı, merhaba. Nefes aldığımızda akciğerlerimize giden havadaki oksijen kana karışarak dokularımıza ulaşır. Vücudumuzdaki hücreler metabolik aktivitelerde oksijeni kullanır ve karşılığında atık madde olarak karbondioksit üretir. Normalde, nefes vermeyle birlikte bu karbondioksitin vücuttan atılması gerekir. KOAH gibi, akciğerlerde bulunan hava keselerinin zarar gördüğü hastalıkları olan kişiler oksijeni nefesle yeteri kadar vücuda alamaz ve karbondioksiti de yeteri kadar dışarı veremez. Bu nedenle, karbondioksit vücutta birikebilir ve kan dolaşımıyla dokulara yayılabilir. Karbondioksit, vücutta normal seviyede olursa bir zarar vermez ancak birikirse bazı sorunlara neden olabilir hatta ölüme dahi yol açabilir. Hastanızda karşılaştığınız uyku sorunu vücutta karbondioksit birikmesinin sonuçlarıyla ilgili olabilir. Bu durumu hastanın hekimine sormanız daha doğru olur. Vücutta oksijenin azalması da birçok soruna yol açabilir. Oksijensizlik öncelikle beyni etkiler. Şiddetli baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, bilinç kaybı ve sürekli uyku hali gibi sonuçlar doğurabilir. Soluk alıp vermede zorluk, nefes darlığı veya solunum yetmezliği de oksijen sorununa işaret etmektedir.