Hasta Bakan Ailelerin Psikolojik Durumu Nasıldır?

Hasta bakmak oldukça zorlu bir süreçtir. Özellikle de ALS, SMA, kanser, demans, Parkinson, felç ve KOAH gibi psikolojik ve fiziksel çöküntüye sebep olan hastalıklarda durum daha zordur. Özel bakıma ihtiyaç duyan birinin tüm sorumluluklarını üstlenmeyi düşünmek bile başlı başına bir stres kaynağıdır. Gönüllü olarak böyle bir yükün altına girmek kişinin kendi hayatından ödün vermesi demektir. Ne kadar zor olursa olsun bu durum sadakat, sevgi ve duygusal bağlar sayesinde gerçekleşir. Hasta olan kişiye ihtiyacı olduğu anda sırt dönmek vicdanen mümkün değildir. Üstesinden gelebilmek için aile bireylerinin kendi sağlığına da odaklanması önemlidir. Yaşanan psikolojik atmosferi hastaya hissettirmemek için arka planda rahatlatıcı önlemler almak gerekir. Aile üyeleri arasında genellikle kadınlar bakıcılık rolünü üstlenir. Bu durum biraz geleneklerimizden, biraz da kadınların anaç ruhundan kaynaklanır. Aileden kim veya kimler hasta bakıcı rolünü üstlenirse üstlensin bu süreçte dikkat edilmesi gereken çok önemli ve hayati unsurların olduğu unutulmamalıdır.

Hayat çoğu zaman planlanan şekilde gitmez. Bugün kendimiz veya bir yakınımız hasta olmayabilir ama insanın başına her an kötü bir olay gelebilir. Aileden birisi aniden hastalanabilir, geçici veya kalıcı süreyle bakıma ihtiyaç duyabilir. Biz de bu yakınımıza bakma sorumluluğunu almak zorunda kalabiliriz. Hayatın bizi getirdiği nokta, bize ihtiyacı olan hastamızın yanında olma zorunluluğu olabilir. Risklerin farkında olmak gerekir. Sevgi bağını bir kenara atıp bize ihtiyacı olan hastayı görmezden gelmek vicdanların kabul edebileceği bir durum değildir.

Bakıma ihtiyaç duyan hastaların aile bireylerinin yaklaşık %60’ı geçici bir süre de olsa kendi kariyerine veya iş hayatına ara vermek zorunda kalmaktadır. Hastanın tüm bakımlarını yapmak zorunda olan bu kişiler neredeyse 24 saat boyunca hastayla ilgilenmek durumundadır. Ailenin birkaç ferdi, bu sorumluluğu birlikte üstlenirse dönüşümlü olarak görev bölümü yapılabilir. Böylece, psikolojik ve fiziksel olan yük paylaştırılmış olur. Bakım süreci, daha kolay hale gelir.

Hastanın acil bir ihtiyacının olabileceği veya hayati bir tehlike yaşayabileceği düşünülerek sürekli endişe içinde olmak yaygın bir durumdur. Bu durum, sevgi ve bağlılık nedeniyle oluşur ve hasta bakan kişilerin psikolojisini olumsuz yönde etkiler. Sürekli kaygılı olmak normal değildir. Şöyle bir gerçek var ki hastaya bakan kişilerin de kendi özel hayatları vardır ve kendilerine zaman ayırmaları gerekir. Bu bir ihtiyaç ve zorunluluktur. Aksi halde, çok kısa bir süre içinde pes etme noktasına gelebilirler.

Evde bakımına devam edilen hastaların en büyük sorunlarından birisi bir yerden başka bir yere transferleridir. Eğer kişi tamamen yatağa bağımlı değilse bu işlem nispeten kolaydır. Yatağa bağımlı ise ve uzuvlarını kullanamıyorsa transfer işleminde hasta yakınlarına çok iş düşmektedir. Bu durum ayrıca ciddi bir sorumluluk yükü de oluşturmaktadır. Çünkü yanlış bir hareket yapılırsa hasta yere düşebilir, bu nedenle ciddi zararlar görebilir veya hayatını kaybedebilir. Transfer işlemi birkaç kişiyle birlikte çok dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. Hastanın transfer işlemleri sorumluluğunu tek başına alan aile üyesi zamanla hem ruhsal hem de fiziksel olarak çok yorgun düşecektir. Hasta transferi amacıyla için üretilmiş hasta taşıma lifti adı verilen tıbbi cihazları kullanmak hastalar ve refakatçileri için daha güvenli olacaktır.

Hasta bakımı ciddi şekilde sistemli çalışma ve dikkat gerektirmektedir. Bir yandan hastanın alması gereken ilaçları takip ederken diğer yandan beslenme düzenine riayet edilmelidir. Doktorun önerdiği diyet varsa buna da sadık kalınmalıdır. Ayrıca düzenli olarak hastanın vücut temizliğinin yapılması gerekir. Hasta bezi kullanılıyorsa değişimi ve temizliği çok iyi takip edilmelidir.

Kişisel temizliği yapılmadan önce, eğer hastanın bilinci yerindeyse, yapılacak işlemler hakkında bilgi verilmeli ve hastanın onayı alınmalıdır. Bu sayede hastanın uygulamalara dahil edilerek yardımcı olması sağlanabilir. Kişisel temizlik esnasında hastanın mahremiyeti kesinlikle göz ardı edilmemeli, hem hastanın hem de hastaya bakan kişilerin onuru korunmalıdır.

Hasta bakan aile fertleri genellikle eşine bakmak zorunda olan 50-70 yaş arasındaki kişilerden oluşmaktadır. Bu nedenle hasta yakınının da bazı fiziksel kısıtlamaları olabilir ve bir takım sağlık sorunları yaşıyor olabilir. Kendi sağlığıyla mı ilgilensin yoksa hastasının sağlığıyla mı? Bir seçim yapması gerekebilir. Aslında bu sorunun cevabı basittir. Hem hastasının sağlığıyla hem de kendi sağlığıyla ilgilenmelidir.

Normal koşullarda herkesin özel olarak kendine ayırdığı bir zaman dilimi olması gerekir. Kişi bu sürede hobileriyle veya sevdiği aktivitelerle zaman geçirerek ya da sosyal ortamlara katılarak hayattan zevk alabilir durumda olmalıdır. Ancak ailede bakıma muhtaç bir birey varsa, bakıcılık görevini üstlenen aile fertleri bu kişiyle ilgilenmekten kendisine vakit ayıramaz hale gelebilir. Kendilerini birdenbire kısır bir döngü içinde bulabilirler. Hayat bir anda çok stresli hale dönüşebilir. Bu durum bakıcılık görevini üstlenen bireylerin sağlık sorunları yaşamasına dahi sebep olabilir.

Uzun süre hasta bakmak zorunda kalan aile fertleri karşılaştıkları fiziksel ve duygusal zararın farkına varmayabilir. Bir süre sonra psikolojik rahatsızlıklar yaşayabilirler ve bunun olumsuz etkileri sebebiyle içinde bulundukları durum çekilmez bir hal alabilir. Hasta bakan aile fertlerinin yaşayabileceği psikolojik sorunlardan bazıları şunlardır:

  • Kronik yorgunluk
  • Anksiyete ya da stres nöbetleri
  • Uyku sorunları
  • Değişken ruh hali
  • Kilo alıp verme
  • Ağrı kesicilere bağımlılık
  • Sosyal izolasyon
  • Depresyon
  • Hafıza kaybı ya da dikkat dağınıklığı

Bakıma ihtiyacı olan hastamızı düşünürken kendimizi unutmamalıyız. Aksi halde ailenin tüm üyeleri olumsuz etkilenebilir ve geri dönüşü çok zor olan süreçler yaşanabilir. Bakıcılık görevi, eğer imkan varsa, aile içindeki tek bir kişiye yüklenmemelidir. Aile fertleri arasında gerekli iş bölümü yapılarak ve hastanın ve refakatçilerin ihtiyacı olan tıbbi ürünler tedarik edilerek, hem hastanın hem de diğerlerinin bu süreci en az problemle geçirmesi sağlanabilir.

Yorumlar

Mustafa Şimşek - 22 Kasım 2021 12:10
Cemil bey merhaba Mustafa Şimşek ismim. Yaklaşık olarak 2-3 yıl Parkinson Demans Alzheimer Beyin kanaması geçiren neticede Sekiz Ağustos da vefat eden babamla tek başıma ilgilendim. Bu süre zarfında ailemden yeteri kadar destek alamadım. Malumdur ki ve sizin de belirttiğiniz gibi psikolojik olarak çok yıprandım. Şimdi kendimi ve de öfkemi kontrol edemiyorum.Kronik yorgunluk
Anksiyete ya da stres nöbetleri
Uyku sorunları
Değişken ruh hali
Kilo alıp verme
Ağrı kesicilere bağımlılık
Sosyal izolasyon
Depresyon
Hafıza kaybı ya da dikkat dağınıklığı bunların hepsini yaşıyorum ve tek başıma bunlarla baş edemiyorum. Konu hakkında bilgilerinizi ve eğer elinizden gelirse yardımlarınızı taleb ediyorum. Teşekkür ederim.

Sesan - 23 Kasım 2021 18:04
Merhaba, Mustafa Şimşek, öncelikle başınız sağ olsun. Sizi çok iyi anlıyoruz. Eğer mümkünse bir psikolojik destek almanızı öneririz. Gerçekten zor bir süreç olmalı. Yazılarımızı takip edebilirsiniz. Sizlere yardımcı olmak için çoğu kişiye yazılarımızla ulaşmayı hedefliyoruz. Biz teşekkür ederiz.



Vildan bekar - 6 Kasım 2022 15:24
Merhabalar…ben 16 Ocak 2020 de 62 yaşındaki annemi kaybettim daha sonra babam yanlız kalmasın diye yanında kalıyorum çünkü annem ambulansla hastaneye giderken baban sana emanet demişti :cry:bir süre sonra eşimle sorunlar yaşadık bu sebeple ayrıldık bir yıl kadar sonra tekrar evlendik ama bu süre zarfında ben psikolojik olarak çok yıprandım kendimi sürekli yanlız hissediyorum annemin yokluğu eşimin anlayışsızlığı ve benden başka herkesin hayatına güzel devam etmesi(kardeşlerim in) beni çok üzüyor ve benimde yanımda iki evladım var onlara karşı dik ve güçlü olmam lazım ama o gücü artık kendimde bulamıyorum bana bir yol gösterin lütfen :pray:



Ayça karadan - 18 Nisan 2023 02:58
Merhaba benim annem ileri derece koah hastası +panik atak ve kalp ritim bozuklugu var oksijen makinasına bağlı Budan bi kaç ay önceye kadar kendi evinde kalıyordu gündüzleri ben bakıyorum geceleri tek kalıyordu ama kendi hiç nirşey yapmıyordu temizlik yemek hepsini ben yapıyodum birgün tuvalet dönüşü düştü kalçasını ve kolunu kırdı ameliyat oldu sonrasında 1ay sonra koah alevlenmesi yaşadı ve entübe edildi çok şükür atlattı cıktı ve bizimle yaşıyor benim annem hiç bir dediğimi yapmıyor doktor yürebilirsin dedi yürümüyor koah için takması gereken makina var takmıyor engelli tuvaleti aldım dibinde ona bile kalkmıyor asla beni düşünmüyor ve kimseyi dinlemiyor sürekli panik atak geçiriyor ve ben tek cocugum bakcak kimse yok ben yeni evliyim eşim anlayışlı ama arada annemin beni üzdüğünü dinlemediğini yapabileceği şeyleri yapmadığını gördüğün de sorun oluyor ama annemin hiç umurunda değil gerçi onunda çok sağlıklı düşündüğünü düşünmüyorum ama ben hiç iyi değilim bazen delircekmişim gibi geliyor çok yoruldum bide ben 19nyıldır annemin sürekli hastalıklarıyla uğraştım artık eskisi gibi iyi bakabildiğimi de düşünmüyorum güzel davranıyorum olmuyor kızıyorum olmuyor ne yapıcam bilmiyorum benimde kendi sağlık sorunlarım var ama resmen kendimi unuttum eşimle sorun olacak diye korkuyorum annemi bırakcak veya bakcak kimsem yok ne yapıcam bilmiyorum cocuk istiyorum hamile kalsam nasıl olacak bilmiyorum lütfen bana yardımcı olurmusunuz