Airway Çeşitleri Nelerdir? Nasıl Uygulanır?

Solunum yolu, akciğerlere hava girmesini sağlayan hava kanalıdır. Aynı zamanda hava çıkışına da olanak tanır. Ağız ve burundan başlar. Yutak (farinks), gırtlak (larinks), soluk borusu (trake) ve bronşlar solunum yolunun diğer kısımlarıdır. Solunum yoluna aynı zamanda “hava yolu” da denir. Bir kişiye acil tıbbi müdahale gerektiğinde öncelikle solunum yolunun açık olması sağlanır. Sadece acil durumlarda değil, herhangi bir tıbbi müdahale gerektiğinde de öncelikle solunum yolu açıklığı kontrol edilir. Solunum yolu açıklığını sağlayabilmek için en hızlı ve güvenilir yöntemlerden bir tanesi airway denilen medikal ürünlerin kullanımıdır. Airway, ağız veya burun yoluyla uygulanabilir. Ağız yoluyla uygulanan oral airway, burun yoluyla uygulanan ise nazal airway olarak adlandırılır. Uzmanlar tarafından uygulanması gerekir.

Acil bir durumda solunum yolu tıkanıklığı kısmi veya tam olabilir. Özellikle bilincini kaybetmiş kişilerde tıkanıklık çoğunlukla farinks bölgesinde olur. Bunun nedeni o bölgedeki kontrol edilemeyen kaslar ve diğer dokular olabildiği gibi yabancı bir cisim de olabilir. Bilincini kaybetmiş hastalarda ayrıca dil ve epiglot (epiglottis) solunum yolunda tıkanıklığa neden olabilmektedir. Epiglot, küçük dil değildir. Küçük dilin aşağısında kalan, yemek borusu ile soluk borusunu ayıran kıkırdaksı yapıdan oluşan hareketli bir kapaktır. Tıbbi müdahale esnasında solunum yolundaki tıkanıklığı açık hale getirmek için airway kullanılır. Solunum yolunun açık hale getirilmesinin bazı avantajları vardır. Dokuların oksijenlenmesi, ağız ve burun salgılarının kontrolü, aspirasyon yapabilme ve bazı ilaçların solunum yoluyla verilebilmesi bunlardan birkaçıdır.

Airway uygulaması kendi içinde oral ve nazal diye ikiye ayrılır. Oral, ağız yoluyla; nazal ise burun yoluyla olan uygulamayı belirtir. Bunların tasarımları ve kullanım şekilleri farklıdır. Hastanın yaşına, cinsiyetine, boy ve kilo gibi fiziksel özelliklerine göre farklı airway boyları kullanılmalıdır. Kullanılan airway epiglota kadar ulaşmalı, bir ucu ağzın veya burnun dışında dururken diğer ucu ise soluk borusunun girişinde durmalıdır.

Oral Airway Nedir?

Oral airwayin kısmen “S” harfine benzeyen bir şekli vardır. İçi boştur. Ağız içine, dilin üzerine yerleştirilir. Sert bir malzemeden üretilmiştir. Bir ucu dil kökünün arkasına yerleştirilir. Diğer ucu dudak tarafında durur. Böylece dilin, hava yolunu kapatmasını engeller. Ayrıca sert malzemeden üretilmesi hastanın ısırmasını engellediği için ağızdan yapılan uygulamaları mümkün kılar. Oral airwayin diğer adı da orofarengeal tüptür.

Bebeklerden yetişkinlere kadar kullanılabilen, belirli kalınlıkta ve uzunlukta ürünler mevcuttur. Bunlar ölçülerine göre numaralandırılmıştır. Hastanın anatomik özelliklerine ve yaşına göre hangi çeşit oral airway kullanılacağına karar verilir. Doğru ölçüdeki ürünlerin kullanılması solunum yolu güvenliği açısından çok önemlidir.

Ürün uzunluğu ön dişlerden soluk borusuna kadar olmalıdır. Kısa olursa işlevini yerine getiremez. Hangi boyun kullanılacağı, hastanın ön dişlerinden alt çenesinin köşesine (angulus mandibula) veya dudak kenarından kulak memesine kadar mesafe ölçülerek belirlenebilir. Aksi halde solunum yolundaki dokuların zedelenmesine veya hava yolunun tamamen tıkanmasına neden olabilir.

Oral airway, bilinci açık ve öğürme refleksi olan kişilerde kullanılmamalıdır. Aksi halde kusmaya sebep olabilir. Airway ile dişler arasında dil veya dudak gibi yumuşak dokuların sıkışmadığından emin olunmalıdır. Hasta çenesini çok sıkı şekilde kapatmışsa airway nedeniyle diş ve diş etleri zarar görebilir. Hastanın bilinci yerine gelirse veya hastada olumsuz bir durum oluşursa, airway derhal ağızdan çıkarılmalıdır.

Kaflı yani balonlu olan oral airway çeşitleri de vardır. Bu ürün ağza yerleştirildikten sonra üzerinde bulunan kaf bir enjektör yardımıyla şişirilir. Bu sayede mide içeriğinin yemek borusundan çıkıp akciğerlere kaçması engellenir. Kafın sertliği kulak memesi kıvamında olmalıdır.

Oral Airway Numaraları Nelerdir?

En küçük oral airway 000, en büyük olansa 6 numaradır. 9 farklı numarası vardır:

  • No: 000
  • No: 00
  • No: 0
  • No: 1
  • No: 2
  • No: 3
  • No: 4
  • No: 5
  • No: 6

Genellikle, yetişkin erkeklerde 6, 5 ve 4, yetişkin kadında 4, 3 ve 2, çocuklarda 3, 2 ve 1, bebeklerde ise 0, 00 ve 000 numaralı airwayler kullanılır.

Bazı ürünlerde ise 0/50, 1/60, 2/70, 3/80, 4/90 ve 5/100 şeklinde hem kalınlık hem de uzunluk ifade eden numaralar söz konusu olabilir.

Oral Airway Nasıl Uygulanır?

Eldiven giyilir ve diğer kişisel koruyucu önlemler alınır.

Ağız içi kontrol edilir, kan, kusmuk ve yabancı cisim varsa temizlenir. Takma dişler varsa çıkarılır.

Ağız içinde hava yolu açıklığını sağlamak için başa ekstansiyon pozisyonu verilir.

Uygun ölçüde oral airway seçilir.

Hastanın çenesi aşağı doğru çekilerek ağzın açılması sağlanır.

Airwayin konkav (içbükey) yüzü kafaya bakacak şekilde ağız içine yerleştirilir. Mümkün olduğunca dilin üzerinden damağa yakın şekilde kaydırılarak ilerletilir.

Airwayin ilerlemesi durduğunda 180 derece döndürülür ve ağız dışında kalan ucu dişlere dayanıncaya kadar farenkse doğru itilir.

Bebeklerde ise, ağız yolunun kısa olması ve üst damağın yeterince gelişmemesi nedeniyle kanama oluşabileceği için airway düz bir şekilde yerleştirilir.

Nazal Airway Nedir?

Nazal airwayler yumuşak ve bükülebilir malzemeden üretilir. Genel olarak oral airwaylerden 2-4 cm kadar daha uzundur. Kayganlaştırıcı malzemeyle birlikte burun deliğinden içeri sokularak uygulanır. Oral airwaylerden farklı olarak, bilinci olan hastalarda da kullanılabilir. Bazı durumlar hariç, çoğunlukla kusmaya neden olmaz. Bu nedenle kusma refleksi olan hastalarda da kullanıma uygundur. Özellikle ağız yaralanması veya çene kilitlenmesi gibi nedenlerle oral airway uygulanamadığı durumlarda tercih edilir. Nazal airwayin diğer adı nazofarengeal tüptür.

Nazal airwaylerin de boyları vardır ve bunlar numaralarla çeşitlendirilmiştir. Hastaya uygun olan ürün, burun deliklerinden kulak memesine kadar mesafe ölçülerek belirlenir. Oral airwaylerden yaklaşık 2-4 cm kadar daha uzundur. Doğru ölçüdeki ürün kullanılmazsa kusmaya, bradikardiye (kalp atışının yavaşlamasına) ve burun içindeki dokularda hasara neden olabilir.

Nazal Airway Numaraları Nelerdir?

En küçük nazal airway 6, en büyük olansa 36 numaradır. 18 farklı numarası vardır:

  • No: 6
  • No: 7
  • No: 8
  • No: 9
  • No: 12
  • No: 14
  • No: 16
  • No: 18
  • No: 19
  • No: 20
  • No: 22
  • No: 24
  • No: 26
  • No: 28
  • No: 30
  • No: 32
  • No: 34
  • No: 36

Nazal Airway Nasıl Uygulanır?

Eldiven giyilir ve diğer kişisel koruyucu önlemler alınır.

Uygun ölçüde nazal airway seçilir.

Airwayin burun deliğinden içeri sokulması dokularda hasara ve kanamaya neden olabileceği için işlem öncesinde airwayin uç kısmına kayganlaştırıcı jel sürülür. Jel, su bazlı veya lidokainli (lokal anestezik madde) olmalıdır.

Nazal airway, uygun eğimle burun deliğinden yavaşça sokulur ve gerekirse hafifçe döndürülerek ilerletilir.

Uygulama yapılan burun deliği tıkalıysa diğeri denenmelidir.

Hava yolunun tam olarak açılması için airwayin ucunun dil kökünün arka bölümüne denk gelecek şekilde yerleştirilmesi gerekir.